1. FLOK BASKI YAPMA
1.1. Flok Baskı
Flok; tekstil elyafını kesmek, koparmak veya öğütmek suretiyle elde edilen çok kısa
(toz gibi) elyaftır. Başlıca iki uygulama ile elde edilir:
Doldurma floku: Genellikle düzgünsüz kırık elyaf şeklinde ve karışık küçük
kütleler veya topaklar şeklindeki olup örneğin, keçeleştirme, makaslama veya
tüylendirme işleminde yünlü kumaşlardan çıkan yan ürün olarak elde edilen ve
kıtık, vatka veya döşemeliklerde kullanılan elyaf grupları
Kaplama floku: Bir yapıştırıcı ile sıvanmış olan iplik, kumaş, kâğıt, tahta,
metal veya duvar yüzeylerine uygulanmak üzere kesilmiş veya kıyılmış elyaf
Flok baskılar, 1 ile 7 mm uzunluğunda ince lif parçacıklarının belirli bir desene göre
kumaş yüzeyine yapıştırılması ile oluşturulan baskı tipleridir. Önce desenin boyarmadde (yada pigment) yerine bir yapıştırıcı basılması ve daha sonra liflerin bu yapıştırıcılı bölgeye yapıştırılmasıyla flok baskılar elde edilir.
Flok baskı ya da desenlerin flok yöntemiyle basılmasına ek olarak floklama tüm
kumaş yüzeyini kaplamak üzere de gerçekleştirilebilir. Kullanılan lifin ve floklama işleminin tipine göre materyal, süet ya da kadife görünümden pelüş tipi görünüme kadar çeşitli şekillerde üretilebilir. Bu tip kumaşlar ayakkabı ve giysi için kullanılır. Taklit peluşlar, yüzme havuzu kenarları ve tekne güvertelerinde kullanılan kaymaz parça kumaşlar, el çantaları ve kemerler, yaygılar, mobilya, otomobil koltukları ve diğer geniş kullanım alanları mevcuttur. Nihai kullanım için kullanılan yapıştırıcı ve liflerin uygun olmasına dikkat edilmelidir. Yapıştırıcı aktarılmış kumaş yüzüne flokları (tüyleri) aktarmak için iki yöntem vardır: Mekanik floklama ve elektrostatik floklama Her iki yöntemin de yüzeye farklı ve özgün bir teması vardır. Mekanik floklamada lifler kumaş üzerine, kumaş açık en şeklinde floklama odacığından geçmekte iken serpilir. Mekanik dövücüler kumaş titreşim yapmasına sebep olurlar. Tüylerin birçoğu kumaşa dik olarak tutunmuş duruma gelir. Elektrostatik floklamada, flok partikülleri elektrostatik olarak yüklenmişlerdir. Bu da liflerin tümünün kumaşa dik olarak tutunmasını sağlar. Bu yöntem, daha yavaş ve daha pahalı olmasına rağmen mekanik yönteme nazaran daha üniform ve yoğun floklama sağlar.
Genel olarak floklamada kullanılan lifler tüm insan yapısı liflerdir. Bunlardan rayon
ve naylon en popüler olan ikisidir. Genellikle flok lifleri kumaşa aktarılmadan önce boyanır.
Tamamen flok kaplı kumaşlarda önemli bir faktör de yapıştırmanın kumaşın hava
geçirgenliğine etkisidir.
Diğer yöntemlerde tamamen tatmin edici olan bazı yapıştırıcılar, burada kumaşı
tamamen ya da tamama yakın bir şekilde nefes almaz duruma getirebilirler. Bunun nedeni, flokları tutmak üzere kumaşın tüm yüzüne yayılmış film şeklinde tutkal tabakasıdır. Bu kumaşlar bazı kullanım yerlerinde örneğin, kapalı ayakkabılar, yelekler ve paltolarda hayli rahatsız edici olabilirler.
1.2. Flok Baskı Makinesi ve Kısımları
Kumaş besleme: Kumaşın düzgün bir şekilde baskının gerçekleşeceği bankete
aktarılmasını sağlar. Bu kısımda düzgün aktarımı sağlamak için merkezî bir
açma sistemi bulunur. Bu sistem iki ana silindirden oluşur. Silindirler yardımı
ile kumaş blankete düzgün bir şekilde aktarılır. Blankete aktarım kısmında bir
yapıştırma silindiri bulunur. Bu silindir kumaşın düzgün bir şekilde blankete
yapışmasını sağlar.
Baskı kısmı: Bu bölüm toz aktarım kısmının önünde bulunur. Bir şablon
yardımı ile kumaşa yapıştırıcı baskı patı aktarılır ve daha sonra aktarılacak
tozların kumaşa yapışması bu şekilde sağlanır.
Toz dökme kısmı: Önceden üzerine pat basılmış kumaşın üzerine toz aktarım
kısmıdır. Kumaş blanketle birlikte hareket eder, bu bölümden geçerken üzerine
yağmur misali toz yağar. Düşen tozların yapışmayanları toz bölümünün
çıkışındaki vakumlar vasıtası ile geri dönüşüm çuvallarına aktarılır.
Kurutma ve fiksekısmı:Baskı işlemi gerçekleşmiş kumaş son olarak bu
kısımda kurutularak dışarı kumaş arabalarına aktarılır. Fırın sıcaklığı yaklaşık
olarak 120˚C-180˚C’dir.
Makinenin çalışma hızı yavaştır. Bir vakumlama sistemi ile fazla floklar temizlenir.
Kurutma işlemi yapılır. Yapışkan kurutulur ve son temizleme ile baskı işlemi bitirilmiş olur.
şekil 1.1: Flok baskı makinesi ve kısımları
Kumaş açma: Bu kısımda kumaş açılır ve düzgün bir şekilde makineye
verilir. (1)
Yapışkanı sürme ve floklama: Desenin aktarıldığı şablonlar kullanılarak
yapışkan kumaşa aktarılır. Yüklü floklar, üzerinde yapışkanın bulunduğu
kumaşa yapışır.(2)
Flok ön temizleme: Yapışmayan flok tozları vakumlama sistemi ile
temizlenir.(3)
Kurutma: Kumaşkurutma kamaralarından geçirilerek kurutulur.(4)
Soğutmadan geçirilir.(5)
Son temizleme: Kumaş yıkanarak son temizleme işlemi yapılır.(6)
Kumaş sarma: Baskısı yapılmış ve fazla flokları temizlenmiş kumaş bu
kısımda sarılarak müşteriye teslim edilir. (7)
1.3. Flok Baskının Yapılışı
Kumaş blanket üzerinde makineye verilir. Makinenin ön kısmında flok yapışkanı
desenin aktarıldığı şablonlar ile kumaş yüzeyine aktarılır.Böylece flok yapışkanı sürülmüş
olur. Daha sonra kumaş elektriksel alan bulunan bölmeye gelir. Burada elektriksel olarak
yüklenen floklar kumaş üzerine tutunurlar. Floklifleri bir kutuptaki şarjı çeker ve yüksek bir hızla diğer kutupta olan tutkalın içine çekilir.Flok liflerinin iki kutuplu karakteristiğinden ötürü çekim gücü ile dikey olarak sıralanır. Kumaş üzerine direkt flok atarken bu elektrik alan iki elektrot ile oluşturulur.Bir tanesi yüksek voltajlı direkt gücüne bağlanır ve diğeri topraklanıp kumaşın altındaki metal tabakaya bağlanır. Elektrot, kesilmiş flok liflerini içeren kapta bulunur. Kaptaki elektrot şarj edildiği zaman kuvvet, flok liflerinin elektrot ve kumaş arasında gidip gelme hareketini yapmasını sağlar. Bir flok lifi basılmış bir tutkalla temas ettiği zaman dikey bir pozisyonda flok tutkalının içine gömülür.Tüm desene flok atıldıktan sonra tutkal kurutulur ve tutkala yapışmayan flok tozları temizlenir.
Genel olarak flok baskı 4 yöntemle yapılmaktadır.
Basınçlı hava kullanarak floklama: Basınçlı hava kullanarak floklama
yönteminde basınçlı hava ile çalışan flok püskürtme tabancaları kullanılır.
Floklar tabancalarla püskürtüldüğünden tamamen düzensiz hâlde bulunurlar ve
yüzeyde kadifeden çok keçe havası hissedilir. Bu yöntem bu nedenle geniş
kullanım alanı bulamamaktadır. ikinci bir yöntem ise bir kutu içerisindeki
flokların bir vantilatör yardımıyla üflenmesidir.Bu kutu, kapağı çıkarılabilir 30
inç (762mm) boyutlarında bir kareden yapılmıştır. Kutunun bir yüzünde
vantilatör için delik olmalıdır.Parça basıldıktan sonra baskılı yüz kutunun iç
kısmına bakacak şekilde kutunun kapağına yerleştirilir ve kapak kapatılır.
Kutunun dibinde duran flokların serbest hareketlenebilmeleri için vantilatör
çalıştırılır. Flok materyal uçuşarak desendeki ıslak kısımlara yapışır.Bu
yöntemlerin hiçbiri ile düzenli bir şekilde yüzey kaplaması elde edilemez.
Silkme (sallama) yöntemiyle floklama:
Silkme (sallama) yöntemiyle floklama yönteminde de baskılı zemin üzerine
floklar bir elekten silkelenerek floklama işlemi gerçekleşir. Bu şekilde elde
edilen baskının yıkama, sürtme haslığı çok düşüktür ve yüzeyde tam bir kadife
efekti elde edilememektedir. Bu nedenle günümüzde yaygın olarak
kullanılmamaktadır.
Elektrostatik yöntemle floklama: Elektrostatik yöntemle floklama yöntemi,
iki zıt kutbun birbirini çekmesi ve elektrik alanı oluşturmasını açıklayan fizik
kuralına göre çalışır.Flok lifleri bir kutuptaki şarjı çeker ve yüksek bir hızla
diğer kutupta olan tutkalın içine çekilir. Flok liflerinin iki kutuplu karakteristiğinden ötürü, çekim gücü ile dikey olarak sıralanırlar. Kumaş üzerine direkt flok atarken bu elektrik alan iki elektrot ile oluşturulur Bir tanesi yüksek voltajlı direkt bir akım gücüne bağlanır ve diğeri topraklanıp kumaşın altındaki metal tabakaya bağlanır. Elektrot,kesilmiş flok liflerini içeren kapta bulunur.Kaptaki elektrot şarj edildiği zaman kuvvet, flok liflerinin elektrot ve kumaş arasında gidip gelme hareketini yapmasını sağlar. Bir flok lifi basılmış bir tutkalla temas ettiği zaman dikey bir pozisyonda flok tutkalının içine gömülür. Tüm
desene flok atıldıktan sonra tutkal kurutulur ve tutkala yapışmayan flok tozları temizlenir. Flok baskı yapılacak ortamda ideal şartlar; nem miktarı%50-65 arasında ve sıcaklık 25ºC’dir. Flok lifleri ortamı çok çabuk kirlettiği için işletmede flok baskıya ayrı bir odada yapılmalıdır ya da istasyonların üzerinde havalandırma menfezleri olmalıdır. Partikülleri yutmamanız açısından yüzünüzde bir maske olması gerekir. Flok haznesinin içinde en az %70 oranında flok lifleri olmalıdır. Daha az olması durumunda flok lifleri istenen bölgeye
homojen bir şekilde dağılmaz. Tutkalı bastıktan sonra flok haznesi kumaşın üstüne getirilir. Kumaş ve hazne arasındaki mesafe 10–15cm olmalıdır. 10–30 saniye arasında bile büyük bir desen floklanabilir.
Isı transfer metodu ile floklama: Isı transferiyle flok yöntemi floklama
işleminde çok daha temiz ve ucuz bir yöntemdir.Bu transferlerde önceden floklanmış ayırıcı bir kâğıt hazırlanır. Bu kâğıdın arkasında ısıyla presleme işleminde kendiliğinden eriyerek flok liflerini tutan bir tutkal tabakası vardır.Sıcak presle 175ºC civarında 15 saniyede orta-alçak basınç altında transfer sağlanmalıdır. Kâğıt, kumaşın üzerinden soğuk olarak sıyrılır. Tüm beyaz ve renkli kumaşlar üzerine uygulanabilir. Flok kâğıtları çok değişik renklerde bulunur.Flok transferlerinin dezavantajı presleme işi yüzünden
görüntünün direkt flok baskıya nazaran daha alçak ve sert olmasıdır.
1.4. Flokların Fiksesi
Flok baskılarda kullanılan en yaygın tutkal plastik boyadır. Kullanması kolay olduğu
için çok yaygındır. Plastikler kuru temizlemeye dayanıklı olmadıkları ve gerçekte tutkal
olmadıkları için plastikle yapılan flok baskıları gerçek bir flok tutkalı kadar iyi olmayabilir.
Standart flok tutkalları su bazlı ve plastisoller olarak ikiye ayrılır. Su bazlılar akrilik reçine
ve poliüretan reçine şeklindedir. Akrilik esaslılar %40–45 katı madde ihtiva eder.Esnek
yapılı binderler kullanılır.Su bazlı tutkallar %100 pamuklu kumaşlarda kullanılır. Uygulama anında katalizör kullanılması gerekmektedir.Örneğin, “ Aqualogı Flock Base” pamuklu kumaşlarda kullanılan su bazlı flok tutkalıdır.Kullanımında 950g flok tutkalı 50gsu bazlı katalizör ile çok iyi karıştırılmalıdır. 43 T ipek ile zeminde tabaka oluşturacak şekilde kumaşa aplike edilir.Üzerine flok atıldıktan sonra160 °C civarında 3 min.kadar sıcak hava ile fikse edilir.Kurutma ve fiske süreleri fiksenin cinsine ve özelliklerine ve baskı yapılan alandaki boya rezervine göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden kullanılmadan önce test edilmesi gerekir. Floklanmış ürün40 °C’de 40 dakika nazik yıkamaya karşı dayanıklıdır. Plastik olanlarda ise PVC ve çözücü ilave edilmelidir ve bunda da katalizör kullanılmalıdır. Plastik olanlarına vantajı suya karşıda yanıklı olmasıdır. Bu nedenle yıkama haslığı daha iyidir.
Flok baskı yapılmış kumaşların üzerindeki flok tozlarının sabitlenmesi için fiske işlemine ihtiyaç duyulur. Fikse işleminin şartları,150 derecedeki makine içinde floklu kumaşın 12 dakika bekletilmesi esasına dayanır. Fikse işlemi sonrası kumaşlar yıkanmak üzere yıkama bölümüne gönderilir.
1.5. Flok Makinesinin Temizliği
Baskı işlemi bittikten sonra makine bir sonraki baskı işleminde tekrar kullanılmak
üzere temizlenir. Blankette otomatik bir temizleme sistemi mevcuttur, kalan kısımlar ise
hava püskürtülerek temizlenir.
Flok baskı ortamı çok tozlu olduğundan temizleme işlemine çok önem verilmelidir.
Aksi takdirde baskıda istenmeyen kirlenmeler kaçınılmazdır.
Ceremonist
Kaynak : Megep
Kategoriler